Kolejny raz masz wrażenie, że Twój pracownik przychodzi do pracy nietrzeźwy? Podejrzewasz, że kierownik Twojej firmy pojawia się w miejscu pracy pod wpływem alkoholu? Jeszcze do niedawna jedyne, co mogłeś zrobić, to wezwać Policję, żeby zbadała trzeźwość pracownika. Robiło się z tego niemałe zamieszanie, a i wizerunkowo nie było to najlepsze dla Ciebie jako pracodawcy. Nowelizacja kodeksu pracy zmienia te zasady. Od 21 lutego 2023 r. pracodawca może sam, pod pewnymi warunkami, zrobić badanie trzeźwości pracownika. Z tego artykułu dowiesz się kiedy i jak może to przeprowadzić.
Kiedy pracodawca może przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika?
Jeśli optymistycznie zakładasz, że teraz będziesz mógł stanąć w drzwiach z alkomatem w dłoni i badać trzeźwość swoich pracowników wchodzących do biura, to muszę ostudzić Twój zapał. Ustawa bardzo wyraźnie określa warunki, które musisz spełnić, aby takie badanie było możliwe.
Pracodawca, który chce badać trzeźwość swoich pracowników, musi przewidzieć i wprowadzić taką możliwość w wewnętrznym dokumencie firmy. Jakim?
- Jeśli jesteś małym pracodawcą, który zatrudnia do 50 pracowników i nie obowiązuje u Ciebie regulamin pracy – zrób to w obwieszczeniu.
- Jeśli w Twojej firmie obowiązuje regulamin pracy – wprowadź do niego zmiany dotyczące kontroli trzeźwości.
- Jeśli w Twojej firmie działa układ zbiorowy pracy – to w tym dokumencie musisz określić zasady, jak będziesz kontrolować trzeźwość swoich podwładnych.
Co jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy, a ma regulamin pracy? Przepisy określają, jakie informacje powinien w nim zawrzeć, aby można było wprowadzić kontrolę trzeźwości:
- Jakie grupy pracowników będą poddawane kontroli? Mogą to być np. pracownicy zajmujący określone stanowiska lub pracujący w określonej lokalizacji.
- W jaki sposób pracodawca planuje przeprowadzać kontrolę? Należy podać: czas (np. przed przystąpieniem pracowników do pracy lub w trakcie pracy), częstotliwość (np. codziennie lub raz w tygodniu), informację, czy kontrola ma obejmować za każdym razem wszystkich pracowników, czy może pracodawca zamierza kontrolować pracowników rotacyjnie lub wybierać kandydatów do kontroli losowo.
- Z jakiego rodzaju urządzenia planuje korzystać pracodawca w celu badania pracowników na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu?
Kogo dotyczy badanie trzeźwości pracownika?
Być może już zastanawiasz się, kogo pierwszego będziesz kontrolować? Czy będzie to pani Karolina z sekretariatu, pan Bartek z księgowości, czy pani Anna z działu prawnego? Nie tak szybko! Jako pracodawca możesz kontrolować stan trzeźwości tylko określonych grup pracowników i to pod pewnymi warunkami.
Pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości tylko, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia:
- ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób
- ochrony mienia (art. 22 (1c) § 1 Kodeksu pracy
Dlatego zanim wprowadzisz u siebie stosowne procedury, zastanów się, czy aby na pewno taka kontrola będzie u Ciebie konieczna. Wprowadzenie badania trzeźwości to Twój przywilej jako pracodawcy, a nie obowiązek. Nie każdy musi mieć tę procedurę.
Kiedy już zdecydujesz się na badanie trzeźwości w pracy, określ grupę lub grupy pracowników objętych zasadami kontroli trzeźwości.
Kto ma przeprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników, jeśli nie może tego zrobić pracodawca?
Sam widzisz, że pracodawca nie zawsze może przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika. Może to zrobić jedynie wtedy, gdy:
- wprowadził odpowiednie zasady w dokumencie swojej firmy oraz
- tylko w odniesieniu do określonej grupy pracowników.
A co jeśli pracodawca ma uzasadnione podejrzenia co do działania pod wpływem alkoholu swojego pracownika z grupy nieobjętej możliwością badania? Albo jeśli w pracy w ogóle nie zostaną wprowadzone zasady badania trzeźwości?
W takiej sytuacji pozostaje rozwiązanie awaryjne, czyli wezwanie organu powołanego do ochrony porządku publicznego, czyli Policji, która przeprowadzi takie badanie. To jednak wiąże się z pewnymi niedogodnościami. Po pierwsze trzeba poczekać na przyjazd funkcjonariuszy. A po drugie – z pewnością w pracy zrobi się niemałe zamieszanie. Plotki o tym zdarzeniu będą krążyć na długo po tym, jak Twoja firma zaprzestanie już swojej działalności.
Co się stanie, jeśli badanie przeprowadzone przez policję wykaże, że pracownik jest trzeźwy? Okres niedopuszczenia pracownika do pracy będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności, za który pracownik otrzyma wynagrodzenie.
Jak pracodawca ma przeprowadzać kontrole trzeźwości?
Zasady na jakich należy przeprowadzić kontrolę trzeźwości powinny być jasno i zrozumiale opisane w dokumencie wewnętrznym firmy, na przykład regulaminie. Najważniejsza zasada mówi, że
kontrola nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Dlatego zaleca się ją robić taktownie, najlepiej w osobnym pomieszczeniu zapewniającym prywatność. I w taki sposób, aby nie angażować uwagi pozostałych pracowników, kontrahentów czy osób trzecich.
Kontrola absolutnie nie może polegać na zmuszaniu pracownika do zbadania się, w szczególności przy użyciu przymusu fizycznego lub psychicznego.
Obowiązek informacyjny przed wykonaniem badania trzeźwości pracownika
Masz już odpowiednie obowiązujące postanowienia w swoim regulaminie pracy? Zanim w Twojej firmie odbędzie się kontrola trzeźwości, pracodawca będzie musiał poinformować pracowników z grupy objętej możliwością kontroli o tym, że taka kontrola będzie wobec nich przeprowadzana. Ten obowiązek informacyjny należy zrealizować najpóźniej na 2 tygodnie przed rozpoczęciem kontroli. Jak to zrobić? Na przykład wysłać maila do zainteresowanych pracowników lub doręczyć każdemu z nich pismo określające zasady kontroli trzeźwości pracowników.
Jak zrealizować obowiązek informacyjny wobec nowo zatrudnionego pracownika?
Z góry wiadomo, że nie da się w tym przypadku zastosować dwutygodniowego wyprzedzenia dostarczenia informacji o kontroli. Dlatego jako pracodawca musisz po prostu przekazać takiemu pracownikowi informację, że będzie podlegał sprawdzeniu trzeźwości przed takim badaniem.
Co powinna zawierać informacja o badaniu trzeźwości?
W informacji dostarczanej pracownikom podlegającym badaniom na zawartość w organizmie pracownika alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, pracodawca powinien wskazać:
- grupę pracowników objętych kontrolą
- sposób jej przeprowadzenia
Czym zrobić badanie trzeźwości pracownika?
Przepisy jasno precyzują, jak należy badać trzeźwość pracownika. Mówi o tym Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Przede wszystkim:
badania muszą być przeprowadzone urządzeniem posiadającym ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.
Jakie urządzenia kontrolne badają pomiar alkoholu?
Zasadniczo urządzenia kontrolne w zakresie pomiaru alkoholu można podzielić na dwie grupy:
- urządzenia elektrochemiczne – w uproszczeniu można powiedzieć, że dokonują one pomiaru alkoholu w zakresie chemicznym. Alkohol zawarty w powietrzu wdmuchanym do urządzenia jest utleniany chemicznie do kwasu octowego, a uwolnione w tym procesie elektrony wytwarzają prąd elektryczny;
- urządzenia spektrofotometryczne – określają stężenie oparów alkoholu w wydychanym powietrzu, mierząc osłabienie promieniowania podczerwonego pod wpływem tych oparów w detektorze.
Uwaga!
Co jeśli badanie urządzeniem elektrochemicznym wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika? Wówczas pracownik będzie mógł zażądać badania urządzeniem dokonującym pomiaru metodą spektrometrii w podczerwieni. Jeśli jako pracodawca nie będziesz dysponował takim urządzeniem, wówczas należy wezwać Policję, by dokonała pomiaru.
Czy można zrobić badanie trzeźwości pracownika alkomatem bez ustnika?
Przepisy dopuszczają badanie wydychanego powietrza przy użyciu alkomatu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeśli producent urządzenia przewiduje taki sposób jego użycia. Lecz w praktyce zastosowanie takiego urządzenia ma znaczenie wyłącznie weryfikacyjne. Jeśli bowiem taka kontrola pracowników na obecność alkoholu w wydychanym powietrzu okaże się pozytywna, to należy niezwłocznie przeprowadzić badanie alkomatem wyposażonym w ustnik metodą spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego. Dlatego też zalecamy, aby nabyć alkomat z ustnikiem i cyfrową prezentacją wyniku pomiaru.
Jakich badań pracodawca nie może przeprowadzić samodzielnie?
Aby sprawdzić, czy pracownik jest nietrzeźwy, pracodawca może badać tylko wydychane przez pracownika powietrze. Jednak nie może on prowadzić kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu metodami, które wymagają badania laboratoryjnego. Innymi słowy, pracodawca nie może pobrać od pracownika krwi, aby sprawdzić, czy ten stawił się do pracy nietrzeźwy. Takie uprawnienia ma tylko Policja, która w określonych sytuacjach może zlecić przeprowadzenie badania krwi.
Kiedy pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy?
Kontrola trzeźwości przewidziana w regulaminie pracy może być doraźna lub prewencyjna. Jako pracodawca kontrolę doraźną możesz przeprowadzić w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik spożywał alkohol w czasie pracy lub znajduje się w stanie nietrzeźwości. Kontrolę prewencyjną przeprowadza się regularnie w z góry ustalonym terminie.
Wyniki kontroli mogą być następujące:
- pracodawca stwierdza, że pracownik jest w stanie po spożyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości – nie dopuszcza do pracy pracownika;
- pracodawca stwierdza, że pracownik jest w stanie po spożyciu środków działających podobnie do alkoholu – nie dopuszcza do pracy pracownika;
- pracodawca stwierdza brak obecności alkoholu w organizmie pracownika lub zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości wskazujących na stan po użyciu alkoholu – dopuszcza pracownika do pracy.
Uwaga!
Przepisy definiują dwa stany związane z obecnością alkoholu we krwi pracownika:
1. Stan po użyciu alkoholu – zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
- stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
2. Stan nietrzeźwości – zachodzi wówczas, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
- stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Co jeśli stężenie alkoholu w organizmie pracownika nie osiąga wartości dla stanu po użyciu alkoholu?
W takiej sytuacji stwierdza się brak obecności alkoholu w organizmie pracownika. Pracodawca nie może wówczas odmówić dopuszczenia pracownika do pracy, a jeśli to zrobi, nieobecność pracownika w pracy będzie usprawiedliwiona.
Co zrobić, gdy podejrzewasz, że pracownik stawił się do pracy nietrzeźwy?
Jesteś pracodawcą, który nie wprowadził u siebie kontroli trzeźwości, albo ograniczyłeś ją do określonych grup pracowników. Tymczasem widzisz swojego zawianego pracownika, nieobjętego grupą kontrolną, w biurze i masz naprawdę uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie nietrzeźwości, lub po użyciu alkoholu albo w stanie po spożyciu środka działającego podobnie do alkoholu. Lub co gorsza – widziałeś, że spożywał on alkohol w czasie pracy. Co robić?
W takiej sytuacji masz obowiązek nie dopuścić go do pracy.
W każdym przypadku niedopuszczenia pracownika do pracy, masz obowiązek poinformować go o podstawie swojego działania, wskazując np. na wynik badania lub uzasadnione podejrzenie.
Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy Policja przeprowadzi badanie stanu trzeźwości pracownika.
Jak sporządzić notatkę z przebiegu badania trzeźwości pracownika?
Jeśli kontrola wykaże pozytywny wynik na obecność alkoholu w organizmie pracownika, z przebiegu kontroli można sporządzić protokół lub notatkę zawierającą następujące dane:
- oznaczenie osoby przeprowadzającej kontrolę
- oznaczenie osoby kontrolowanej
- dane identyfikujące urządzenie, za pomocą którego dokonano badania
- datę, godzinę i minutę badania
- wynik badania wskazujący na stan po użyciu alkoholu lub stan nietrzeźwości.
Notatka powinna być podpisana przez osobę przeprowadzającą kontrolę.
Jak wpisać wynik kontroli do akt osobowych pracownika?
W zależności od wyniku i sposobu przeprowadzenia kontroli, stosowne adnotacje powinny znaleźć się w aktach osobowych w części „B”, „D” lub „E”. Jak to uporządkować?
Co wpisać do części „B” akt osobowych pracownika?
- W tej części pracodawca przechowuje dokumenty, które potwierdzają, że poinformował on pracownika o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w swojej firmie, w tym o grupie pracowników objętych taką kontrolą i sposobie jej przeprowadzenia.
Jak uzupełnić w część „D” akt osobowych pracownika?
- W tej części akt pracodawca będzie przechowywał dokumentację badania, gdy pozytywny wynik badania trzeźwości pracownika spowoduje nałożenie kary porządkowej. Dokumenty te powinny być przechowywane do czasu uznania kary za niebyłą. Po roku nienagannej pracy odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa się z akt osobowych. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy informacje te stanowią lub mogą stanowić dowód w postępowaniu. Wówczas, pod pewnymi warunkami, okres przechowywania przedłuża się do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Co dodać w części „E” akt pracownika?
- Jeśli pracodawca uzna to za niezbędne, a badanie wykazało stan po użyciu alkoholu, stan nietrzeźwości albo obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu, to przechowuje informacje o tym badaniu (notatkę z badania) w części „E” akt osobowych pracownika. Informacja powinna zawierać datę badania, godzinę i minutę jego wykonania oraz wynik. Dokumentację przechowuje się w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia zebrania informacji, a po upływie tego czasu powinna być ona usunięta.
W przypadku w którym:
- w związku z wynikiem badania wobec kontrolowanego Pracownika zastosowano karę porządkową, notatka jest przechowywana do czasu uznania kary za niebyłą zgodnie z art. 113 Kodeksu pracy,
- informacje zawarte w notatce mogą stanowić lub stanowią dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie prawa, a pracodawca jest stroną tego postępowania lub powziął wiadomość o wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania, notatka może być przechowywana do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
Jakie są skutki kontroli trzeźwości? Co grozi pracownikowi?
To pracodawca decyduje, czy i jakie konsekwencje wyciągnąć wobec pracownika, który przyszedł do pracy w stanie po użyciu alkoholu. W przypadku pozytywnego wyniku kontroli pracodawca może ukarać pracownika karą nagany, upomnienia lub karą pieniężną. Może też uznać nieobecność związaną ze stanem nietrzeźwości za nieusprawiedliwioną lub za usprawiedliwioną, ale bez prawa do wynagrodzenia. W ostateczności może też rozwiązać z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia, z uwagi na fakt, że pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Wydaje się, że jest to najsurowsza kara dla pracownika.
Kontrola osób zatrudnionych na umowę inną niż umowa o pracę
Ciekawostką nowego rozwiązania jest to, że jeśli pracodawca organizuje pracę współpracowników, których nie zatrudnia na umowę o pracę, wówczas i w stosunku do nich może on wprowadzić kontrolę trzeźwości. Chodzi o osoby wykonujące pracę np. na podstawie umowy zlecenia lub prowadzące własną działalność gospodarczą. Oczywiście będzie to wymagało pewnych modyfikacji, bo niektórych przepisy kodeksu pracy nie stosuje się do umów cywilnych. Na przykład pracodawca nie nałoży na takiego współpracownika kary porządkowej ani nie wpisze tej okoliczności do akt osobowych. Ale musi np. poinformować z odpowiednim wyprzedzeniem o zasadach kontroli przed jej rozpoczęciem.
Twoja kancelaria prawna w sercu Gdańska
Zrozumienie prawa i jego odpowiednie stosowanie stanowi klucz do sukcesu Twojego przedsiębiorstwa. Właśnie tu na scenę wkracza nasza kancelaria prawna w Gdańsku. Jesteśmy pasjonatkami prawa, które doskonale rozumieją mechanizmy rynku biznesowego. Naszą misją jest pomoc w przestrzeganiu prawa, bez utraty tempa rozwoju Twojego biznesu.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu nasza kancelaria prawna w Gdańsku świadczy kompleksowe usługi prawne dla firm różnej wielkości. To nie suche stosowanie litery prawa bez jakichkolwiek wyjaśnień – to również ułatwianie jego zrozumienia i wyjaśnianie jego co bardziej skomplikowanych kwestii zgodnie z Twoimi aktualnymi potrzebami. W pracy stawiamy na dialog i porozumienie — nasz zespół to nie tylko wykształcone prawniczki, ale także doświadczone radczynie, które rozumieją prawne wyzwania, jakie napotykają przedsiębiorcy. Dlatego radca prawny z Gdańska, z którym będziesz współpracował po nawiązaniu z nami kontaktu, to nie tylko specjalista prawa, ale i biznesu, dzięki czemu będzie w stanie dostarczyć najlepsze rozwiązania dla Twojej firmy. Skontaktuj się z nami i dowiedz się, jak możemy ułatwić Ci prowadzenie biznesu.
Zespół doświadczonych radców prawnych
Nasza kancelaria prawna Gdańsk to zespół doświadczonych i kompetentnych radczyń prawnych, który świadczy profesjonalne usługi prawne na wysokim poziomie. Realizujemy kompleksowe wsparcie prawne dla firm działających w różnych branżach. Każdy radca prawny Gdańsk w naszym zespole ma specjalistyczną wiedzę i bogate doświadczenie w wybranych obszarach prawa, które obejmują prawo cywilne, prawo korporacyjne, prawo pracy, a także prawo nieruchomości.
W pracy kładziemy nacisk na zrozumienie specyfiki działania klienta, co pozwala nam na dostosowanie strategii prawnej do indywidualnych potrzeb. Pragniemy, aby poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do naszej kancelarii prawnej Gdańsk były podstawą długotrwałej współpracy. Obowiązkiem każdej z naszych radczyń prawnych jest utrzymanie najwyższych standardów obsługi, co ma odzwierciedlenie w poziomie satysfakcji naszych klientów. Nasze umiejętności i doświadczenie to gwarancja rzetelnego podejścia do każdego problemu, z którym pojawisz się w naszych progach.
W podsumowaniu
Dzięki nowelizacji kodeksu pracy pracodawca będzie mógł robić badanie trzeźwości pracownika, jeśli wprowadzi stosowne procedury w swoim zakładzie pracy. Aby Ci to ułatwić, zespół kancelarii armińska radcowie prawni przygotował dedykowanego e-booka: Jak badać trzeźwość pracowników w pakiecie z aż 8 załącznikami, które umożliwią Ci wdrożenie tej procedury w Twojej firmie.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości zawsze warto skonsultować się z radcą prawnym, który dokładnie przebada sytuację w Twoim zakładzie i podsunie efektywne i bezpieczne prawnie rozwiązania.
Kancelaria armińska radcowie prawni od ponad 10 lat doradza małym i dużym biznesom, jak legalnie wprowadzać i stosować rozwiązania z zakresu prawa pracy. Masz pytania o to, jak wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników, potrzebujesz regulaminu pracy, szukasz bezpiecznej formy angażowania personelu? To tylko niektóre z zagadnień, w których możemy Ci pomoc. Skontaktuj się z nami: kontakt@arminska.pl.
Niniejszy artykuł ma wyłącznie funkcję informacyjną i publicystyczną i nie stanowi porady prawnej. Jest efektem pracy i wiedzy jego autora. Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub oceny prawnej Twojej konkretnej sytuacji, skontaktuj się z radcą prawnym i poproś o indywidualną opinię.
