Dynamiczny rozwój technologiczny współczesnego społeczeństwa oznacza coraz powszechniejsze wykorzystanie sztucznej inteligencji (SI). Nic dziwnego, że wywiera ona coraz większy wpływ na każdego z nas. I to bez względu na to, czy zdajemy sobie z tego sprawę. Świadomość taką mają jednak państwa Unii Europejskiej. W odpowiedzi na wyzwania związane z rozwojem i wykorzystaniem SI 13 marca 2024 r. Parlament Europejski przyjął AI Act (Artificial Inteligence Act). O czym jest nowe rozporządzenie o sztucznej inteligencji, mające na celu uregulowanie tego obszaru?
Ten akt to prawdziwy przełom, który stanowi ważny krok w kierunku zapewnienia odpowiedzialnego i zrównoważonego wykorzystania SI w Unii. Nowe przepisy stanowią pierwszą na świecie tak kompleksową regulację dotyczące zagadnienia sztucznej inteligencji. Głównym celem AI Act jest zapewnienie lepszych warunków do rozwoju i wykorzystania tej technologii. Jednocześnie ma on zapewnić ochronę praw człowieka oraz bezpieczeństwa i przejrzystości w jej stosowaniu.
Kiedy AI Act zaczyna obowiązywać?
Parlament Europejski przyjął AI Act 13 marca 2024 r. Obecnie rozporządzenie oczekuje na formalne zatwierdzenie przez Radę UE. Rozporządzenie będzie w pełni obowiązywać po dwóch latach od daty wejścia w życie (a w życie wejdzie po 20 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE). Trzeba jednak zastrzec, że niektóre przepisy zaczną obowiązywać wcześniej. Dotyczy to m.in. przepisów ogólnych oraz zakazanych praktyk w zakresie sztucznej inteligencji, które zaczną obowiązywać po 6 miesiącach. Natomiast przepisy o organach notyfikujących i jednostkach notyfikowanych, modelach AI ogólnego przeznaczenia, zarządzaniu i karach, zaczną obowiązywać po 12 miesiącach od wejścia w życie AI Act.
Warto dodać, że AI Act ma charakter rozporządzenia unijnego, a zatem będzie obowiązywać bezpośrednio w państwach członkowskich Unii. Na pewno jednak w polskim prawodawstwie potrzebne będą przepisy dostosowujące nasze ustawy do nowego prawa. Zgodnie z informacjami na stronach rządowych, trwają już prekonsultacje w sprawie wdrożenia AI Act.
Główne zasady regulacji AI Act
Unijne rozporządzenie o sztucznej inteligencji opiera się na kilku najważniejszych zasadach, które systemy sztucznej inteligencji będą musiały przestrzegać. Jakie to zasady?
1. Ochrona praw człowieka. Regulacja ma na celu zapewnienie, że wykorzystanie sztucznej inteligencji nie narusza podstawowych praw jednostki, takich jak prawo do prywatności, równości, godności i bezpieczeństwa.
2. Bezpieczeństwo i jakość. Rozporządzenie nakłada wymogi dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa i jakości systemów SI, aby ograniczyć ryzyko szkód dla ludzi, środowiska i mienia.
3. Przejrzystość i odpowiedzialność. Organizacje stosujące sztuczną inteligencję są zobowiązane do zapewnienia przejrzystości co do sposobu działania systemów SI oraz do ponoszenia odpowiedzialności, także finansowej, za ich skutki.
4. Ograniczenie ryzyka. Rozporządzenie nakłada wymogi dotyczące identyfikacji, oceny i minimalizacji ryzyka związanego z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.
5. Wspieranie innowacji. Przy jednoczesnym wprowadzeniu surowych regulacji, unijny akt dotyczący sztucznej inteligencji ma na celu również wspieranie innowacji i rozwój tej technologii w sposób zgodny z wartościami europejskimi oraz prawami człowieka.
AI Act – podejście oparte o ryzyko
Rozporządzenie o sztucznej inteligencji opiera się na kilku ważnych założeniach. Najważniejszym z nich jest, że wykorzystanie SI może powodować ryzyka o różnym stopniu natężenia. W zależności od natężenia tego ryzyka rozporządzenie wyróżnia cztery poziomy ryzyka SI.
- Ryzyko niedopuszczalne – obejmuje najbardziej niebezpieczne systemy; zalicza się do nich m.in. scoring społeczny – np. chiński system monitorowania obywateli pod kątem łamania przepisów prawa.
- Wysokie ryzyko – obejmuje technologie, które mają wyraźnie negatywny wpływ na bezpieczeństwo i chronione prawa podstawowe.
- Ograniczone ryzyko – obejmuje popularne chatboty. Użytkownicy (np. osoby fizyczne) powinni być świadomi, że piszą z maszyną.
- Ryzyko minimalne (w praktyce – brak ryzyka) – najszersza kategoria obejmująca większość systemów SI na rynku UE.
W zależności od przypisania danego systemu SI do odpowiedniej kategorii ryzyka różnić się będą obowiązki z tym związane.
Kogo dotyczy AI Act?
Zakres zastosowania rozporządzenia jest niezwykle szeroki i obejmuje zarówno dostawców systemów SI jak i osoby, na które takie systemy mają wpływ. Nowe przepisy dotykają w szczególny sposób:
- dostawców wprowadzających do obrotu lub oddających do użytku AI w Unii, niezależnie od tego, czy dostawcy ci mają siedzibę w Unii, czy w państwie trzecim;
- operatorów AI (angielski tekst posługuje się terminem „users of AI systems”), którzy znajdują się w Unii;
- dostawców i operatorów AI, którzy znajdują się w państwie trzecim, jeżeli wyniki działania systemu są wykorzystywane w Unii.
Tak więc w dużym uproszczeniu, unijne rozporządzenie jest skierowane do wszystkich osób tworzących i wprowadzających na unijny rynek systemy SI, w tym, oprócz dostawców, podmioty stosujące systemy SI, importerów, dystrybutorów, producentów.
Dostawca – oznacza osobę fizyczną lub prawną, organ publiczny, agencję lub inny podmiot, które opracowują system AI lub model AI ogólnego przeznaczenia lub zlecają ich opracowanie i które wprowadzają go do obrotu lub oddają system AI do użytku pod
Akt w sprawie sztucznej inteligencji
własną nazwą handlową lub własnym znakiem towarowym – odpłatnie lub nieodpłatnie.
Operator – oznacza dostawcę, producenta produktu, podmiot stosujący AI, upoważnionego przedstawiciela, importera lub dystrybutora.
Akt w sprawie sztucznej inteligencji
Co będzie grozić za nieprzestrzeganie przepisów?
W przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia, organy nadzoru będą miały możliwość nałożenia kar finansowych w wysokości sięgającej nawet kilku procent rocznego obrotu firmy. Ponadto, organizacje, które nie dostosują się do wymogów rozporządzenia, mogą zostać pozbawione prawa do korzystania z funduszy UE.
Perspektywy AI Act
Unijne rozporządzenie dotyczące sztucznej inteligencji stanowi istotny krok w kierunku regulacji tego dynamicznie rozwijającego się obszaru technologicznego. Zapewnia ono ramy prawne, które mają chronić prawa i interesy obywateli UE oraz promować odpowiedzialne i zrównoważone wykorzystanie sztucznej inteligencji. Jednocześnie, regulacja ta może stanowić wzór dla innych krajów i regionów, które również starają się uregulować wykorzystanie sztucznej inteligencji w sposób etyczny i bezpieczny.
Dowiedz się więcej o AI Act
Chcesz wiedzieć więcej o AI Act? Trzymamy rękę na pulsie i śledzimy proces wdrożenia rozporządzenia o sztucznej inteligencji w Unii, a następnie w Polsce. Już wkrótce na naszym blogu kancelarii armińska radcowie prawni pojawi się więcej artykułów na ten temat.
Tymczasem pozostając w obszarze technologii, polecamy także te artykuły na blogu:
- Rozporządzenie DORA: klucz do cyfrowej odporności
- Jak będą stosowane kary administracyjne i środki naprawcze z DORA?
- Zarządzanie ryzykiem ze strony zewnętrznych dostawców usług ICT
Przybliżymy AI Act Twojej organizacji – zamów konsultacje lub szkolenie
Nie czekaj i już dziś dowiedz się dokładnie, z czym będzie się dla Ciebie wiązało wejście w życie AI Act. Gdańska kancelaria armińska radcowie prawni oferuje kompleksowe wsparcie, które pomoże Twojej firmie poznać i dostosować się do nowych wymogów.
- Przeszkolimy Twój zespół z rozporządzenia o sztucznej inteligencji. Skontaktuj się z naszą kancelarią.
Radca prawny Katarzyna Armińska-Waszczyk, właścicielka kancelarii armińska radcowie prawni, miała przyjemność poprowadzić w kwietniu 2024 r. , na zaproszenie Rzeczpospolita Konferencje, szkolenie pt. „Projekt nowego rozporządzenia europejskiego dot. SI – kierunek regulacyjny UE.” Zachęcamy do śledzenia zbliżających się szkoleń, na których regularnie dzielimy się wiedzą z zakresu AI Act, DORA, Legal Design, czy nowych technologii.
Nasze usługi obejmują m.in.:
- szkolenia i warsztaty dla zarządu i pracowników, które zapewnią im gruntowną wiedzę na temat AI Act i wymogów tego rozporządzenia
- dokładne audyty, które pozwolą na ocenę poziomu zgodności Twojej instytucji z nadchodzącymi zmianami
- pomoc w planowaniu i wdrażaniu indywidualnie dostosowanych rozwiązań, aby zapewnić pełną zgodność z nowymi regulacjami.
Skontaktuj się z nami, aby umożliwić swojej firmie efektywne przygotowanie na rozporządzenie o sztucznej inteligencji.
Niniejszy artykuł ma wyłącznie funkcję informacyjną i publicystyczną i nie stanowi porady prawnej. Jest efektem pracy i wiedzy jego autora. Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub oceny prawnej Twojej konkretnej sytuacji, skontaktuj się z radcą prawnym i poproś o indywidualną opinię.
